holocaust, jewish, extermination, concentration camp, shoah, auschwitz, belzec, treblinka, monowitz, birkenau, night of the long knives,
deportations, judenrat, majdanek, westerbork, chelmno, vught, wannsee, theresienstadt, roma, sinti, night of the broken glass, extermination camps, nazi´s,
hitler, jews, diaspora, jewish council, judenrat, transportation, birkenau, ghetto, hans vanderwerff, sion soeters, aktion reinhard, terezin, himmler, david irving
holocaust denial, holocaust lest we forget, jews, synagogue, oswald pohl, odilo globocnik, deportations, judenrat, majdanek, westerbork, chelmno, vught,
wannsee, theresienstadt, roma, sinti, night of the broken glass, extermination camps, nazi´s, hitler, jews, diaspora, jewish council, judenrat, transportation,
birkenau, ghetto, hans vanderwerff, sion soeters, aktion reinhard, terezin, himmler, david irving, holocaust denial, holocaust lest we forget, jews, synagogue,
oswald pohl, siegfried seidl, protectorate, bohemia, moravia, murmelstein, karl rahm, anton burger, karl hermann frank,
Encyclopedia Judaica, Bk. 8, pag. 831
Herinneringen aan de oorlogsjaren zijn erg onplezierig. Het is mij gelukt om dat deel van mijn verleden, dat mijn kinderjaren betreft, te blokkeren. Als ik dan toch probeer het mij te herinneren, dan zie ik hoofdzakelijk stilstaande beelden voor mij. De volgende episode, daarentegen, herinner ik mij levendig. Ik was dertien jaar en woonde met mijn vader en moeder aan de Zwartwatersweg in Assen en het jaar was 1943.
We waren een hechte groep. De vader van George bezat een schildersbedrijf in Assen. George overleed enkele jaren na de oorlog op de veel te jonge leeftijd van slechts negentien jaar. Piet was de zoon van een legerkolonel. Zijn vader bracht de oorlogsjaren door in een Duits krijgsgevangenkamp. Piet werd onderwijzer. Hij trouwde en woonde met zijn gezin in Breda. Op één van de foto's is Piet te zien. De foto werd in 1943 in de binnenstad van Assen genomen. Piet overleed op vierenvijftigjarige leeftijd. Daarnaast is een foto van George Manak. Hoogstwaarschijnlijk werd deze foto vlak na de oorlog genomen. Mijn vader, Johan van der Werff, was bij leven de hoofdboekhouder van het Gas- en Waterleidingbedrijf te Assen. Mijn verhaal gaat echter over Israel Berty van Oosten die wij kenden als Iwan.
De ouders van Iwan, Machiel en Johanna van Oosten, waren de trotse eigenaar van een meubel- en beddenzaak in Assen, "de Walvisch" geheten. Hun droevig verhaal volgt hier beneden..
Iwan, wiens Hebreeuwse naam Israel Berty was, werd geboren op 27 december 1927. Zijn Opa, Jonas van Oosten, opende en exploiteerde een bedden- en meubelwinkel totdat Iwan's vader, Machiel (Mau), en zijn ongetrouwde broer Maurits (Mie) de zaak overnamen. De winkel werd door Jonas en de meeste stedelingen liefhebbend 'de Walvisch' genoemd, naar het bijbelverhaal van 'Jona en de grote vis.' Dat was zeker niet kwaad bedoeld, gezien de overeenkomst tussen zijn naam en die van de profeet Jona in het Bijbelverhaal. Dat Iwan als jood geboren was, speelde voor ons tieners geen rol. Dat alles veranderde op 2 mei 1942, de dag waarop alle Nederlandse joden van boven de vijf jaar door de nazi's verplicht werden de gele Davidster te dragen, waardoor zij openlijk vernederd en gestigmatiseerd werden. De eerste anderhalf jaar van de oorlog ging Iwan naar onze openbare school, maar vernederende nieuwe maatregels van de nazis veranderde ook dat. Op 1 september 1941 moesten joodse kinderen naar aparte scholen. Desondanks, als vrienden, bleven wij elkaar zien na schooltijd. Na verloop van tijd werden ons ook dit kleine plezier niet langer gegund. De nazi's legden het leven van de joden strenge beperkingen op. En, in mindere mate, ook op hen die niet als jood waren geboren. De nazi's voerden de gehate avondklok in, die de joden niet meer toestond zich van 8 uur 's avonds tot 6 uur 's ochtends buitenshuis te bevinden. Deze avondklok werd later in de oorlog voor alle Nederlandse burgers van kracht. Iwan vertelde ons in de zomer van 1942 heel opgewonden dat hij en zijn familie en alle andere joden uit Assen op 2 oktober 1942 een lange reis zouden gaan maken. Die verplichte treinreis maakte hem nerveus omdat het de hele joodse gemeenschap van Assen betrof. Eerst moesten zij ondergebracht worden in een doorgangskamp in de buurt van Assen, genaamd Westerbork. Niemand van ons vermoedde dat het niet alleen van invloed was op de locale gemeenschap, maar op alle joden van Nederland. In een macabere stemming zagen wij die reis met hem tegemoet. We spraken er langdurig met elkaar over. Niemand van ons wist waarom die reis ondernomen werd en wat de bestemming zou zijn. Niemand wist het echt. Maar we hadden een voorgevoel dat het een onplezierige reis zou worden. Vooral gezien de onzekerheden rondom het onheilspellende nazi bevel. De Joden van Nederland waren misleid. Er werd hen wijsgemaakt te geloven dat zij zich ergens in Polen opnieuw zouden vestigen. Maar waarom in Polen? Hadden zij niet in Nederland kunnen blijven? Polen was zo ver weg. Natuurlijk hadden wij verhalen over Polen in de krant gelezen in verband met de oorlog. We werden gevoed met een partijdig krantenverslag over de overwinningen die de nazi's aanvankelijk aan het Oostfront behaalden. Wat kon dan de reden zijn om de joodse mensen daar opnieuw te vestigen? Opnieuw vestigen voor wat? Die brandende vraag zou bijna drie jaar lang onbeantwoord blijven. Er werden onder de Joodse gemeenschap van Assen geen grootschalige razzia's - drijfjachten gehouden zoals in andere grote steden van Nederland. Een simpel geschreven bevel van het SD kantoor in Assen, in samenwerking met de locale politie was doorgaans voldoende. Wie de oproep niet beantwoordde werd alsnog gearresteerd door de Asser politie, als ze gevonden konden worden, en naar Westerbork getransporteerd. Ik herinner mij de dag dat de Joodse gemeenschap van Assen het bevel ontving om zich te melden bij het spoorwegstation. De aangewezen plaats van samenkomst was in de buurt van een zijspoor op het station waar veewagens wachtten om de ongelukkigen naar Westerbork te brengen.
Nadat de oorlog in Europa beëindigd was, hoorden we voor het eerst van de gruweldaden die waren gepleegd. Niet alleen jegens joden, maar ook jegens andere minderheden in de onderworpen Europese landen. We waren ontzet over de wreedheid waarmee deze gruweldaden waren uitgevoerd. Langzaam werden we ons bewust van de onvoorstelbare waarheid omtrent de ultieme maatregelen die waren genomen om systematisch de uitroeiing van de joden te bewerkstelligen. Deze etnische zuivering staat vandaag de dag bekend als de Holocaust. |
![]() |