holocaust, jewish, extermination, concentration camp, shoah, auschwitz, belzec, treblinka, monowitz, birkenau, night of the long knives,
deportations, judenrat, majdanek, westerbork, chelmno, vught, wannsee, theresienstadt, roma, sinti, night of the broken glass, extermination camps, nazi´s,
hitler, jews, diaspora, jewish council, judenrat, transportation, birkenau, ghetto, hans vanderwerff, sion soeters, aktion reinhard, terezin, himmler, david irving
holocaust denial, holocaust lest we forget, jews, synagogue, oswald pohl, odilo globocnik, deportations, judenrat, majdanek, westerbork, chelmno, vught,
wannsee, theresienstadt, roma, sinti, night of the broken glass, extermination camps, nazi´s, hitler, jews, diaspora, jewish council, judenrat, transportation,
birkenau, ghetto, hans vanderwerff, sion soeters, aktion reinhard, terezin, himmler, david irving, holocaust denial, holocaust lest we forget, jews, synagogue,
oswald pohl, siegfried seidl, protectorate, bohemia, moravia, murmelstein, karl rahm, anton burger, karl hermann frank,

 

In Memoriam: De nasleep

 


       Na de oorlog keerden mijn vrouw en ik terug naar Nederland en bezochten wat er over was van het transitokamp Westerbork. Iwan en Jettie zaten in dit kamp gevangen, totdat op een gegeven dag één van de deportatietreinen ook hen naar Auschwitz bracht. Tegenwoordig doet het voormalige transitokamp dienst als gedenkteken, een permanente herinnering aan de drieënnegentig treinen die vanuit Westerbork naar twee van de vernietigingskampen in Polen reden, Auschwitz/Birkenau en Sobibor. Jettie en haar broer Leo werden tezamen met hun ouders naar Birkenau gedeporteerd. Ze verlieten Westerbork op 5 oktober 1942 met het treinstel # 25 op weg naar Birkenau. Moeder Nathalie en de twee kinderen stierven na aankomst in Birkenau in de gaskamer. Vader Isak is hoogstwaarschijnlijk onderweg overleden, aangezien als ovelijdensdatum 6 oktober vermeld staat. De datum van overlijden voor de anderen staat in het register van Westerbork ingeschreven als 8 oktober 1942. Tussen 15 juli 1942 en 3 september 1944 vertrokken in totaal vijfenzestig treinen naar Auschwitz. Verder vertrokken negentien treinen naar Sobibor in Polen. Joodse gevangenen op de overblijvende treinen werden gestuurd naar Theresienstadt en Bergen-Belsen.

 Oud en jong werd ingeladen

De SS controleert!

 

 Tijd om te gaan

En weg waren zij!

       Niet minder dan 104.000 Nederlandse Joden passeerden het transitokamp Westerbork. Slechts 854 gedeporteerden overleefden de beproeving van Auschwitz/Birkenau. Iwan en zijn jongere broertje Mauni werden op transport gesteld tezamen met hun moeder Jo. Documenten die na de oorlog zijn gevonden tonen aan dat alle drie met het treinstel # 55 naar Birkenau afgevoerd werden en op 24 september 1943 aldaar omkwamen. Volgens dezelfde documenten was Vader Machiel (Mau) reeds eerder met treinstel # 50 naar Birkenau gedeporteerd. Hij kwam om op 28 februari 1943. Iwan's oudere broer Jonny staat als vermist vermeld. Geen vertrek datum noch datum van overlijden is van hem bekend.

       De nauwgezet bijgehouden documenten waren de grote trots van kampcommandant Gemmeker en zijn efficiënte staf. Deze documenten geven het aantal transporten aan, het aantal slachtoffers vervoerd per transport, de bestemming en de achtergebleven populatie van kamp Westerbork op elk willekeurig moment. Mensen werden op lijsten geplaatst bij familienaam en voornaam, woonplaats, geboortedatum, beroep en datum van vertrek. Uiteindelijk ook de datum van hun dood die volgde na aankomst in Auschwitz, Sobibor of een soortgelijk satanisch oord. Volgens officiële kamp documenten waren er geen overlevenden van de families van Oosten en Fischler.

       Het is moeilijk om Jettie's gezicht te vergeten, zoals zij zich tevergeefs op die bewuste middag tegen haar moeder aandrukte op de Umschlagplatz - verzamelplaats. Het inspireerde mij tot het schrijven van een gedicht over haar. Dit gedicht echter betreft alle Joodse kinderen die gedeporteerd werden, omgebracht of op welke andere wijze dan ook immens hebben geleden door toedoen van de nazi's.

Amongst the millions was her place.
As darkness leaned against her face,
her pleading eyes reached out in vain.
She suffered much and felt the pain.

While cruel hands they pushed and tore,
she hoped for mercy. As she wore
her ugly garment, death so nigh.
Her silence screams and I cry, why?

And the prayer on every lip
repeated by each heart: "I believe.
Yes I believe, that though he tarry ...
yet will he come." Even so come!

       Onze dochter Mirjam, een begaafde musicienne, zangeres en componiste, heeft de woorden op muziek gezet. Mirjam heeft dit lied opgenomen op haar derde album, dat getiteld is "Take Heart - Vat moed." Emotioneel raakt het mij nog steeds als ik terugdenk aan de zes miljoen die er niet meer zijn en de multi-miljoenen die er hadden kunnen zijn, maar niet zijn.

       Er rest mij nog een schrijnende voetnoot bij dit drama te vermelden. Op een van onze eerste thuisreizen, in de zomer van 1971, bezochten Vonnie en ik de winkel die Iwan's vader ooit bouwde en bezat. De locatie van de winkel is nog dezelfde. Traditiegetrouw verkoopt de huidige eigenaar beddengoed en meubels. Zonder twijfel borduurde hij voort op de uitstekende reputatie van de vorige eigenaar, Jonas van Oosten. Mijn hart was vol verwachting toen we de winkel binnen gingen. Ik hoopte antwoord te vinden op de vraag die in mijn hart brandde: "Had iemand van de familie het overleefd?". Zo ja, was Iwan één van hen?". Hier volgt het harteloze antwoord dat ik van de toenmalige manager ontving:

De koning is dood, lang leve de koning - The king is dead, long live the king.

       Verbolgenheid kwam bij mij naar boven toen ik die ijskoude woorden hoorde. Ik liep naar buiten, had dringend behoefte aan frisse lucht, en vroeg mij af of iets was veranderd? Voor sommigen duidelijk niet.

       Vaak denk ik aan Iwan met wie ik vele van mijn jeugdavonturen beleefde. In gedachten loop ik weer, samen met hem, die laatste stappen, altijd met de hoop dat ik op één of andere manier de loop der geschiedenis zou kunnen veranderen. Helaas, hier faal ik in. Ik leef terwijl Iwan en Jettie er niet meer zijn.

       Vonnie en ik bezochten Auschwitz en Birkenau in de zomer van 1997. In stilte stonden we bij de plaats waar Iwan en Jettie werden vermoord. Eindelijk kon ik een pijnlijke jeugdherinnering afsluiten toen ik de gelegenheid had om Kaddish voor mijn vrienden te kunnen zeggen en voor de vele anderen van Assens bijzondere burgers.